Geschiedenis Martinuskerk deel 3

Kerk en Kerkelijk leven.

Niet bekend is wie het christendom in Pannerden heeft gebracht, de mogelijkheid is niet uitgesloten dat het St. Willibrord zelf is geweest. Het is vrij zeker dat Pannerden al vóór het jaar 1000 een kerkje bezat. Pannerden wordt al genoemd in een akte van Balderik die van 951 tot 959 bisschop van Utrecht was. Het eerste kerkje moet een houten gebouwtje zijn geweest, dit was het materiaal dat dicht bij huis te vinden was. Na het jaar 1000 is men overgegaan tot het gebruik van tufsteen waarvan de toren is gebouwd, deze steensoort is tot ca 1300 toegepast. Op het eind van de 13e of in de 14e eeuw moeten er intensieve bouwactiviteiten hebben plaats gevonden. Volgens oude prenten uit de 18e eeuw is te zien dat het kerkje in de gotische stijl is gebouwd terwijl de toren duidelijk romaanse vormen vertoont. De gothiek, afkomstig uit Frankrijk, drong in onze streken door op het eind van de 13e eeuw. Wanneer men in Pannerden het oude gotische kerkje gesloopt heeft is niet te zeggen, mogelijk tussen 1300 en 1400. Hoe de kerk er in de middeleeuwen uit heeft gezien is niet bekend.

Tot ongeveer 1580 had de reformatie voor Pannerden en omliggende dorpen zo goed als niets te betekenen. Na 1580 werd ook Pannerden in het strijdgewoel betrokken. Prins Maurits, die zijn hoofdkwartier te Zevenaar had gevestigd, legde een lange verdedigingslinie aan vanaf de vesting Huissen, over kasteel Doornenburg, de enorme vesting Schenckenschans op het punt waar Waal en (thans) Oude Rijn zich splitsten bij Lobith. In 1598 kwam de Spaanse bevelhebber Mendoze opzetten met een leger van 25.000 man en bezette de Elterberg. Van hier af beschoten zij langdurig de stellingen en richtten enorme schade aan huizen en kerken aan tot voorbij Oud-Zevenaar.

In 1599 wist prins Maurits de Spanjaarden tot aftocht te dwingen en nu kwam ook Pannerden onder de regering van de Staten van Holland. Vrijwel onmiddellijk begon men de plakkaten van 1581 toe te passen; alleen de gereformeerde godsdienst mocht in het openbaar worden uitgeoefend. Rond 1600 moet de kerk aan de gereformeerden zijn toegewezen. De kerk werd direct ingericht naar eigen opvattingen; altaren, beelden, schilderingen, alles moest weg en is voorgoed verdwenen. Priesterkoor en kerk werden hol en leeg. Na ca. 150 jaar in het bezit te zijn geweest van de gereformeerden en geen onderhoud te hebben gepleegd ligt de kerk er troosteloos bij. Wat deze gevolgen waren kunnen wij zien op de prent uit 1742, het schip is geheel ingestort of is uit veiligheidsoverwegingen gesloopt.